Ekonomide DeÑ€Er YargÑLarÑ
Essay by 24 • December 12, 2010 • 1,132 Words (5 Pages) • 1,786 Views
Modern Ð*aÑ€ цncesi topluluklarÑn ekonomik yapÑlarÑnÑ incelediÑ€imizde karÑŽÑmÑza ÑŽu anki tablodan Ð*ok daha farklÑ bir ÑŽey ortaya Ð*ÑkÑyor.Antropolojik Ð*alÑÑŽmalar bize bu topluluklarÑn ekonomik sistemlerinin siyasi ve sosyokÑŒltÑŒrel yapÑlar iÐ*inde eridiÑ€ini, bu ÑŒstyapÑlar yardÑmÑyla kÑsÑtlandÑÑ€Ñ ve bununla beraber insanÑn korunduÑ€unu gцsteriyor.Sistem iÐ*erisinde 'karÑŽÑlÑklÑlÑk' ve 'yeniden daÑ€ÑtÑm' ilkesinin benimsendiÑ€i, yeri geldiÑ€inde oldukÐ*a karmaÑŽÑklaÑŽan iliÑŽkilerin ortaya Ð*ÑktÑÑ€Ñ ada topluluklarÑnÑ gцzlemliyoruz.
GÑŒnÑŒmÑŒz piyasa toplumunun temeli merkantalizm sonrasÑ dinamizm kazanan siyasi ve ekonomik sÑŒrece dayanÑyor.Bu deÑ€iÑŽim sÑŒreciyle beraber insan topluluklarÑnÑn, Ferdinand Tцnnies'in yaklaÑŽÑmÑ ile, 'Cemaat'ten 'Cemiyet' tipi bir organizasyona geÐ*iÑŽini gцzlemliyoruz.Tek amacÑ karÑnÑ ve faydasÑnÑ maksimize etmek olan ve bunu yaparken farkÑnda olmadan katalaktik bir piyasa yapÑsÑnÑ oluÑŽturan yeni bir insan tipi 'homoeconomicus' gÑŒndeme geliyor.Avrupa'da ortaÐ*aÑ€ boyunca kilisenin gÑŒcÑŒ ve egemenliÑ€ini destekleyen bir ekonomik yapÑ gцrÑŒrken, endÑŒstri devrimi sonrasÑ ortaya Ð*Ñkan kitle ÑŒretimi va aydÑnlanmayla geliÑŽen liberal gцrьюlerin etkisini hissediyoruz.
Amartya Sen'in yardÑmÑyla ekonomiye genel iki yaklaÑŽÑmÑ irdeleyebiliriz; rasyonel mekanik matematiÑ€in mantÑksal problemlere uygulanÑÑŽÑ olan mekanik yaklaÑŽÑm ve, son ve insanÑn iyiliÑ€i ile ilgilenen etik yaklaÑŽÑm.Hakim gцrьюe gцre ikinci yaklaÑŽÑm ile deÑ€er yargÑlarÑnÑn ekonomik zemine taÑŽÑndÑÑ€Ñ diÑ€er mekanik bakÑÑŽ aÐ*ÑsÑyla ise farklÑ deÑ€er yargÑlarÑ ve bakÑÑŽ aÐ*ÑlarÑna sahip birÐ*ok insanÑn bir arada bulunduÑ€u bir sistemin iÑŽleyebilmesi iÐ*in gerekli zeminin, varsayÑmlarÑn ÑÑŽÑÑ€Ñ altÑnda neden-sonuÐ* taslaÑ€Ñna oturtulduÑ€u, bu nedenle deÑ€erin, iyinin ve kцtÑŒnÑŒn цtesinde bilimsel bir koridorun aÐ*ÑldÑÑ€Ñ savunulur.
Burada ortaya Ð*Ñkan soru liberal ve neoklasik yaklaÑŽÑmÑn herhangi bir deÑ€er yargÑsÑndan kцklenip kцklenmediÑ€idir.Her bilimsel Ð*alÑÑŽmanÑn bir baÑŽlangÑÐ* noktasÑ olacaÑ€ÑnÑn ve bu noktanÑn da o araÑŽtÑrmayÑ yapan kiÑŽinin kafasÑnda netleÑŽeceÑ€inin bilinmesiyle; insan iÑŽi olan bir ÑŽeyin ,en azÑndan baÑŽlangÑÐ* aÑŽamasÑnda, her tÑŒrlÑŒ цnyargÑdan uzak bir ÑŽekilde sorular sorarak ortaya atÑlabileceÑ€ini dьюьnmek pek mantÑklÑ gelmiyor.Soru sormamÑzÑn nedeni kavrama isteÑ€imizdir Bu istek ne kadar net ve objektif olursa olsun soracaÑ€ÑmÑz sorularda gцreceliliÑ€ini belli eder.
Aristo'nun bakÑÑŽ aÐ*ÑsÑyla yaklaÑŽacak olursak цncelikle hanehalkÑ ekonomisinden bahsetmek gerekir.Burada en kÑŒÐ*ÑŒk birim evin ÑŒretim sÑŒrecine odaklanÑrÑz.Aristo 'krematistik' ve 'ekonomik' olmak ÑŒzere iki maldan bahseder ve bu ayÑrÑm belki de ÑŽu ana kadar gelmiÑŽ geÐ*miÑŽ en цnemli kehanettir.1Ð--ÑŒnkÑŒ bu ayÑrÑm ile piyasa toplumu insanlarÑnÑn geÐ*im iÐ*in ÑŒretim ile para kazanma ve onun birikimi iÐ*in ÑŒretim arasÑndaki seÐ*imlerinin ele alÑnmasÑyla, iyinin yani 'deÑ€er'in ekonomik analizde yer alÑÑŽÑnÑ gцrÑŒyoruz.Aristo insanÑn 'politik hayvan' oluÑŽunu sцylerken bir polis iÐ*inde yer almasÑ ve bu polisin farklÑ tÑŒm insanlarÑn ve insan gruplarÑnÑn iyilerinin ÑŒzerinde genel bir 'iyi'yi kapsadÑÑ€ÑnÑ Ñ†ne sÑŒrer.Bunun devletin, birey karÑŽÑsÑnda kÑsÑtlanmasÑnÑ; sцzleÑŽme yapabilme ve цzel mÑŒlkiyet цzgÑŒrlьрь gibi kavramlarÑ Ñ†ngцren liberal bir devlet anlayÑÑŽÑ karÑŽÑsÑnda ne kadar demokratik olup olmadÑÑ€Ñ tartÑÑŽÑlabilir; fakat bu tartÑÑŽma esnasÑnda diyaloÑ€un Aristo'da ne kadar цn planda olup olmadÑÑ€Ñna, demokratik fikir forumunun nerede olduÑ€una bakmak gerekir.Bu ayrÑ bir baÑŽlÑk altÑnda incelenebilir.Burada gцstermek istediÑ€im iyinin yani deÑ€erin ÑŽu anki kÑŒltÑŒrel, sosyal ve ekonomik yapÑmÑzÑ belirleyen din anlayÑÑŽÑndan daha farklÑ bir yapÑda ne ÑŽekilde ortaya konulduÑ€udur.Bu sÑŒreÐ* цncesi ilkel topluluklarda ise tцre,din,saygÑ,vb kurumlarÑn ekonomik zemine deÑ€eri aktardÑÑ€ÑnÑ gцrÑŒyoruz.
Klasik ekonomide ekonomik ajanlar mallarÑn gцreli fiyatlarÑna baÑ€lÑdÑr, seÐ*im ve kararlar mallarÑn deÑ€iÑŽim deÑ€erlerindeki dalgalanmalarla sÑnÑrlÑdÑr.Bu nedenle herhangi bireysel ya da kollektif kцkenli etik ve moral deÑ€erlerin uzaÑ€ÑndadÑr.ÐnsanÑn en iyi yaÑŽamÑnÑn amacÑnÑn ekonomik ve politik kulvarda belirlenmeyen, bireysel цzgÑŒrlьрьn saÑ€landÑÑ€Ñ; din, Ð*Ñkar gruplarÑ, vb. yapÑlardan arÑndÑrÑlmÑÑŽ bir toplumda saÑ€lanabileceÑ€ini iddia eder ve tam da burada iyiyi цnceden umursanmadan ama bir ÑŽekilde ekonomik sisteminin sonunda yer alan bir sonuÐ* olarak kabul eder.
ЦrneÑ€in Pareto optimalitesi ile beraber matematiksel bir zemine oturtulmuÑŽ, toplumun refahÑnÑ yÑŒkselttiÑ€i iÐ*in yararÑna bir daÑ€ÑlÑm ele alÑnÑr.Buradaki tek sorun bu daÑ€ÑlÑmÑn ne kadar adil olup olmadÑÑ€Ñna bakÑlmamasÑdÑr; цnemli olan ne цlÐ*ÑŒde bir baÑŽkasÑnÑ kцtÑŒ durumda bÑrakmadan
diÑ€erinin faydasÑnÑ yÑŒkselttiÑ€imizdir.Tam da bu noktada Rawls'Ñn 'veil of ignorance' yaklaÑŽÑmÑ ile adalet ve deÑ€erin harmalandÑÑ€Ñ yaklaÑŽÑmÑ ele alabiliriz.DÑŒnyamÑza bir bakalÑm: Yoksulluk, hastalÑklar, insanÑn meta haline geliÑŽi, kenar ve merkez ÑŒlkeler arasÑ uÐ*urum, nÑŒfus artÑÑŽÑ, цlÑŒm oranlarÑnÑn, topraÑ€Ñn, zenginliÑ€imizin yani mirasÑmÑzÑn daÑ€ÑlÑmÑ, kÑŒresel ÑsÑnma ve yanÑna ekleyebileceÑ€imiz birÐ*ok sorun ile karÑŽÑ karÑŽÑyayÑz.Peki yÑŒcelttiÑ€imiz kÑŒreselleÑŽme bu sorunlarÑn Ð*цzÑŒmÑŒ iÐ*in ne kadar katkÑ saÑ€lÑyor?DoÑ€mamÑÑŽ
...
...