Arketipal Na Pagbasa Sa Candon

                Literary Seminar on Regional Literature

Prof. Florentino H. Hornedo, Ph.D.

Lovella G. Velasco, Student

ISANG ARKETIPAL NA PAGBASA SA CANDON NI REYNALDO A. DUQUE

Preliminary

Ang Awtor

        Si Reynante Arquero Duque ay isinilang noong Oktobre 29, 1945 sa Bagani Ubbog, Candon, Ilocos Sur.Tinapos niya ang kanyang elementarya at Highschool sa Candon at sinimulan niya ang AB Pre-Law sa University of Sto.Tomas at ipinagpatuloy sa Manuel L. Quezon University. Nagsimulang magsulat sa Bannawag si RAD noon siya ay 18 taong gulang ng mga kwento, nobela, salaysay, iskrip sa radio, telebisyon, pelikula, at komiks at namatnugot para sa Communication Foundation for Asia bago lumipat sa Liwayway Publishing, Inc. Siya ay kilala bilang si Angkel Sam, Centerly Manong at RAD . Isang manunulat na trilingual, siya ay nagsusulat sa Iluko, Tagalog, at Ingles.

 Matapos ng maraming taon ng pananalo sa Don Carlos Palanca Memorial Awards, naiuwi ni Duque ang Hall of Fame noong 2003. Dalawang kuwentong nag-unang gantimpala sa iisang taon ang nagdala sa kaniya ng pagkilala. Nagwagi siya ng 76 gawad sa mga timpalak pampanitikan, na ang pinakabago ay unang gantimpala sa kategoryang Epikong Filipino sa nakaraang Centennial Literary Awards. Pinamagatang "Candon" ang kaniyang lahok noong 1998, at naiuwi niya rin ang karangalang “Makata ng Taon” mula sa Talaang Ginto ng Komisyon sa Wikang Filipino ng taong ding yun. Sumakabilang buhay si Manong RAD sa edad na 67 dahil sa kidney failure.^[1]

Historical Background

Ang epiko ay tungkol sa tinatawag na “ Sigaw ng Candon” na naganap noong Marso 25, 1898, sa bayan ng Candon na nabansagang Pugadlawin ng Ilukos.Ang pag-aalsang ito ay pinangunahan ni Don Isabelo Abaya, katulong si Roberto Guirnalda at ang mga anak nitong sina Fernando, Francisco, at Placido Guirnalda. Dahil sa Sigaw ng Candon na ito ay natatag ang Republica Filipina Katipunan.

Estetika ng Epiko

Binubuo ang epikong Candon ng 8,816 saknong o talata, at bawat saknong ay may tigwawaluhing taludtod na isahan ang dulong tugma. Bawat saknong ay may sukat na 14,14,7,14,14,7,7,14. May limang aklat ang epiko, at bawat aklat ay hinati sa tatlong bahagi, na ang bawat bahagi ay binubuo ng tatlumpung saknong. Sa kabuuan, ang epiko ay may labindalawang kanto.

1. Layunin

Layunin ng pag-aaral na ito na ilarawan ang estetika ng epiko habang binibigyang halaga ang sosyo-kultural na tradisyon ng mga Ilokano. Upang mailarawan at ganap na maintindihan ang mga layunin, tatalakayin ang mga sumusunod na suliranin:

1. Paglalahad ng Suliranin

1. Ano ang mga mahahalagang bahagi ng epiko?
2. Ano ang pangkalahatang tema at iba pang mga tema ng epiko?
3. Ano ang mga simbolo na makikita sa akda?

1. Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral

        Ang pag-aaral sa epiko ay sumasaklaw lamang sa mga mahahalagang bahagi, tema, at mga simbolo ng epiko na pawang mga elemento ng Arketipal na pananaw.  Mahalaga ding banggitin ang historical background ng epiko dahil isa sa mga katangian ng Arketipal na pananaw ay ang koneksiyon ng akda sa kasaysayan ng kultura.

1. Framework

1. Theoretical Framework

        Sa pagtalakay ng epiko, ang Arketipal na pananaw (Archetypal Criticism) ang magiging basehan dito.

        Sa pagtalakay ng mga mahahalagang bahagi ng epiko, ang monomyth ni Northrop Frye ang magiging basehan.

        At sa pagtalakay naman ng mga tema ng epiko, ang mga tema ni Nicole Revel ang siyang gagamitin.

        Sa paglalarawan at pag-susuri ng mga ginamit na simbolo sa epiko, ang dictionary of symbols ni J.E. Cirlot ang naging basehan.

Archetypal Criticism/Arketipal na Pananaw

Archetypal criticism focuses on the generic, recurring, and conventional elements in literature that cannot be explained as matters of historical influence or tradition. While this kind of criticism accepts as its informing principle that archetypes- typical images, characters, narrative designs, themes, and other literary phenomena are present in all literature and so provide the basis for study of its interconnectedness^[2].

        Wilbur S. Scott (1962) characterized the approach as psychological insofar as it analyzes the work of art’s appeal to the audience and yet sociological in its attendance upon basic cultural or social past, but non-historical in its demonstration of literature’s timeless value, independent of particular periods.

Ang pananaw na ito ay ayon kay Carl Gustav Jung na naniniwala sa pananaw ni Freud na may di-malay na bahagi ang tao, subalit hindi ito personal na unconscious, bagkus ay kolektibong unconscious. Naniniwala rin siya na magkakatulad o iisa lamang ang karanasan ng nasa di-malay na bahagi ng isipan ng mga tao. Ito ay bunga ng iisang karanasan ng mga ninuno ng tao na naipapasa sa kasalukuyang henerasyon at dahil dito nakalilikha ang mga manunulat ng mga imahen at pangyayaring hango sa mga sinaunang teksto.

Ang mga karanasang ito or  memories, exist in the form of archetypes: patterns or images of repeated human experiences such as birth, death, rebirth, the four seasons, motherhood, and heroic quest to name a few, that expresses themselves in our stories, dreams, religions, and fantasies occurring in literature in the form of recurrent plot patterns, images, or character types.^[3]

 For Jung, one major product of the unconscious is the hero myth, an exposition in the language of fairy tale of a child’s development from infancy to adulthood. The most important archetype for Jung is the “self”. The “self” is central to the process of individuation and pertains to the second half of the individual’s life, succeeding the hero myth and its concerns with the way the individual establishes himself or herself in the world. Another archetypal figure distinguished by Jung is the “wise old man, symbolizing intelligence, knowledge and superior insight. ^[4]

Another influential person in the Archetypal Criticism is Northrop Frye. Frye’s believe on monomyth, that all literature makes up one complete and whole story, which in fact he borrowed from Jung’s form of archetype on the pattern of repeated human experiences specifically the four seasons. This monomyth can best be diagrammed as a circle containing four separate phases, with each phase corresponding to a season of the year and to peculiar cycles of human experiences. The Romance phase, which is located at the  top of the circle, is our summer story. In this kind of story, all our wishes are fulfilled, and we can achieve total happiness. At the bottom of the circle is the winter, or the anti-romance phase. The opposite of summer, this phase tells the story of bondage, imprisonment, frustration, and fear. Midway between Romance and Anti-Romance and to the right of the middle of the circle is spring, or Comedy. This phase relates the story of our rise from Anti-romance, from frustration to freedom and happiness. Correspondingly, across the circle is the Tragedy or fall, narrating our fall from the Romance phase and from happiness and freedom to disaster. According to Frye, all stories can be placed somewhere in this diagram.^[5]