Lente In Kosovo. (A Reconstruction Of The Kosovo-War)

Lente in Kosovo

Door Coen van Zwol

Op 24 maart van dit jaar gaf de secretaris-generaal van de navo, Javier Solana, het sein voor de aanval op JoegoslaviÐ"«. Voor het eerst in zijn geschiedenis was het bondgenootschap in oorlog . Pas na 78 dagen bombarderen gaf Milobetaevic toe. Hoe kon het Westen zich zo verkijken op het verloop van de militaire confrontatie? Waarom was niemand voorbereid op de honderdduizenden vluchtelingen? Stuurde de navo tijdens het vredesoverleg in Rambouil-let al aan op een militaire confrontatie? Was de oorlog eerder beslecht als meteen met grondtroepen was gedreigd? En waardoor bond Milobetaevic uiteindelijk in?

M brengt een reconstructie van de humanitaire interventie die een echte oorlog werd, waardoor de navo bijna uiteenviel.

NRC Handelsblad sprak met hoofd- en bijrolspelers in het conflict, met onderhandelaars, daders en slachtoffers, en reconstrueert in Lente in Kosovo (blz. 10) het politiek-diplomatieke steekspel rond de oorlog .

In De rechter, de slager en de griffier (blz. 34) beschrijft Petra de Koning tot in de kleinste details de gebeurtenissen in de stad Pec , die het meest onder de oorlog te lijden heeft gehad. Janine Schrijver reisde dit najaar door Kosovo en fotografeerde de weder-opbouw. De Servische politiek commentator Stojan Cerovic en de Albanese hoofdredacteur Veton Surroi geven hun totaal verschillende visie op de oorlog . (blz. 32 en 33).

Hoe werkt oorlog ? n Toen de navo de oorlog om Kosovo begon, wist ze niet waar ze zich in stortte. Na afloop heerste opluchting dat de navo had gewonnen en bijeen was gebleven. Maar Kosovo en JoegoslaviÐ"« dragen nog lang de littekens van deze 'humanitaire interventie'.

Het Franse kasteel van Rambouillet, verscholen in een lommerrijk park, is in februari van dit jaar het toneel van de meest bizarre bijeenkomst uit zijn geschiedenis. In een laatste poging een oorlog om Kosovo te voorkomen, brengt de internationale gemeenschap hier op 6 fe-bruari twee delegaties bijeen die geen van beide vrede willen.

De derde etage van het slot wordt toe-gewezen aan het gesloten Servische front onder leiding van de jurist Ratko Markovic . Op de tweede etage vechten de verdeelde Kosovaarse Albanezen hun onderlinge vetes uit. In een bijgebouw zetelt de trojka van de Verenigde Staten, de Europese Unie en Rusland, die verwoed probeert de handtekeningen van de kemphanen onder een akkoord te krijgen dat de status van de provincie Kosovo naar ieders tevredenheid moet regelen. Westerse onmacht, Servische onbuigzaamheid, Albanese onervarenheid. Een hopeloze opdracht.

Na 27 dagen getreiter, getraineer, geheime pendeldiplomatie en druk mobiel telefoonverkeer trekt de trojka de Kosovaren over de streep met de plechtige belofte dat de navo zal bombarderen als ServiÐ"« niet tekent. De navo houdt woord, maar de Kosovaren ontdekken al snel dat er niks te vieren valt.

Op 24 maart struikelt de navo operatie Allied Force binnen, de eerste oorlog in haar vijftigjarige bestaan. Het heet een 'humanitaire interventie', al valt het velen moeilijk dat woord na 78 dagen bombarderen nog zonder ironie uit te spreken.

Toch vormen moordpartijen de motor van het conflict. De 26 leden van de familie Jashari, die op 28 februari 1998 door Servische ordetroepen worden omgebracht in het opstandige Drenica, zetten Kosovo op de politieke agenda. Dan komt de provincie onder leiding van het Kosovo Bevrijdings-leger uck massaal in opstand. Als na een half jaar vechten in oktober honderdduizenden Albanezen zich onder plastic in de bergen verschuilen, stelt de navo Belgrado voor het eerst een ultimatum. Kosovo is een internationaal probleem geworden.

De Amerikaanse diplomaat Richard Hol-brooke koopt tijd door de Joegoslavische president, Slobodan Milobetaevic , het 'akkoord van Belgrado' te ontfutselen. Ongewapende ovse-waarnemers in oranje jeeps moeten een niet-bestaande vrede handhaven. Maar door met luchtaanvallen te dreigen, is de navo de Rubicon overgestoken. Nu moet het Westen het probleem ook oplossen.

In de zachte winter zwellen de gevechten weer aan. Het uck herovert verloren posities. Het vliegwiel van wraak en vergelding blijft draaien, vooralsnog op lage snelheid. 'One village a day keeps nato away', zo om-schrijft secretaris-generaal Javier Solana van de navo de Servische tactiek.

Ovse-waarnemers onderhandelen, waarschuwen, veroordelen. Maar als op 15 januari Servische ordetroepen in Raak 45 Albanese dorpelingen vermoorden, is dat Ð"©Ð"©n dorp te veel. De navo stelt een harde eis: JoegoslaviÐ"« moet een gewapende vredes-macht in Kosovo toelaten. Goedschiks of kwaadschiks, met of zonder een mandaat van de Veiligheidsraad. Als JoegoslaviÐ"« niet toegeeft, volgen luchtaanvallen.

Haute cuisine

Met die dreiging achter de hand krijgen de diplomaten in Rambouillet een laatste kans. Hier kan men de lessen van de Bosnische dwangdiplomatie in praktijk brengen. In 1995 hebben luchtaanvallen een eind gemaakt aan de oorlog in BosniÐ"«; de ServiÐ"«rs bleken daarna op de Amerikaanse luchtmachtbasis in Dayton opeens zeer inschikkelijk. Rambouillet moet een 'Europees Dayton' worden. Hermetisch van de buitenwereld afgesloten moeten de partijen in deze diplomatieke snelkookpan binnen twee weken een vredesplan tekenen. Een trojka voert de onderhandelingen: Chris-topher Hill namens de vs, Wolfgang Petritsch namens het Oostenrijkse voorzitterschap van de eu en Boris Majorski namens Rusland. De grote lijnen van het akkoord liggen vast. Kosovo krijgt zelfbestuur, maar blijft binnen JoegoslaviÐ"«. Om die overgang vreedzaam te laten verlopen, wordt Kosovo tijdelijk een protectoraat, waar een vredesmacht de lakens uitdeelt.

Maar het elegante jachtslot Rambouillet mist de Spartaanse, dreigende sfeer van de luchtmachtbasis in Dayton. Een traiteur brengt dagelijks haute cuisine uit Parijs. De eerste vijf dagen consumeert men 300 flessen rode en 76 flessen witte wijn en acht flessen cognac. De ServiÐ"«rs vragen om een piano. Dankzij de mobiele telefoon is van een isolement nooit sprake. 'Iedereen zat steeds mensen van buiten te bellen en om advies te vragen', zegt een hoge Amerikaan-se functionaris. 'Tijdens Dayton was de tirannie van de mobiele telefoon nog niet zo wijdverspreid.' Pas op de laatste dag weet Hill de Albanezen zover te krijgen dat ze hun telefoons tot zwijgen brengen. 'Niemand kan jullie op dit moment iets belangrijkers vertellen dan ik', foetert hij.

Op de openingsdag van Rambouillet spreekt de Franse president Chirac de delegaties apart toe: de ServiÐ"«rs willen niet in Ð"©Ð"©n