Modernisme In Het Proza

Sme Modernisme in het Proza

Door: Robbert van Hamersvelt en Sander Krewinkel V6C

Modernisme in het algemeen

Rond de Eerste wereldoorlog begint een nieuwe grote cultuurhistorische periode, die het modernisme wordt genoemd. Het modernisme wordt ook wel aangeduid met de term avant-garde wat letterlijk voorhoede betekent, hier wordt mee bedoeld dat de mensen voor lopen op een bepaald gebied. Iets doen wat nog niemand doet, zo kun je een mode-ontwerper een avant-gardist van onze tijd noemen. Moderne kunstenaars werken heel anders dan kunstenaars uit de 19e eeuw. Zij willen geen realistische afbeelding van de werkelijkheid maken maar zij willen ideeÐ"«n en gevoelens uitdrukken met behulp van kleuren en vormen. Opmerkingen die vaak over deze kunst gemaakt worden zijn de opmerkingen "dat kan ik zelf ook nog wel maken" en "is dat nou kunst?!". Ook nieuwe muziek en film was een ontwikkeling van die tijd. De films werden nu bewerkt met montage (= het in een bepaalde volgorde plaatsen van allerlei soorten opname) technieken net zoals de romans en schilderkunst. Een groot kenmerk van de modernistische literatuur is dat er geen vertellerperspectief is. Het verhaal wordt helemaal niet begeleid door een Ð''alleswetende verteller' die het verhaal als het ware aan elkaar bind, er wordt geschreven in de ik-vorm. Hierdoor is er maar weinig sprake van samenhang in het verhaal, die tevens erg onlogisch is. Het verhaal focust zich op de innerlijkheden en gedachtes van de personages. Hoe zij tegen een bepaalde gebeurtenis aankijken, zonder dat die personages met elkaar in verbinding staan doormiddel van een verteller.

Proza in het algemeen

Proza is een stuk tekst dat is geschreven in de vorm van gewone spraak. Proza kan kunstig in elkaar gezet zijn, zelfs rijm en een metrum (maatsoort) bevatten, maar zodra de vorm van de tekst (met name de vorm van de regels) tot doel wordt, is er sprake van poÐ"«zie.

Proza is het soort tekst dat men kan vinden in een krant, een encyclopedie, een roman of novelle, een film, zowel als in een essay, een wetenschappelijk artikel of een brief aan vader of de belastingconsulent. Het kan kort zijn, als een stukje in de krant, of lang als een complete meerdelige roman.

Proza noemt men ook wel eens "ongebonden" taalgebruik, al klopt die term slechts gedeeltelijk, doordat elke taaluiting min of meer aan regels gebonden is. PoÐ"«zie daarentegen wordt "gebonden" taalgebruik genoemd, waarmee wordt bedoeld dat een dichter zich vaak extra voorschriften oplegt bij het schrijven: kortere regellengte, vast aantal lettergrepen, metrum enzovoort.

Modernisme in het proza

Het modernisme in het proza beleefde het hoogtepunt in de periode van 1920 tot 1940. Sigmund Freud had de belangrijkste rol van het onbewuste in het menselijk gedag aangetoond en daarmee het rationalisme en positivisme ter discussie gesteld. Daarvoor werden er vaak naturalistische en realistische romans geschreven die paste bij in een rationalistische en positivistisch ingestelde wereld. De modernistische auteurs daarin tegen zochten naar nieuw uitdrukkingsmogelijkheden. Modernistische schrijvers benadrukten het innerlijk van hun personages, ze besteedden veel aandacht aan de psychologische beschrijving van hun personages. Bij de beschrijving van die gedachtes wordt gebruik gemaakt van Ð''the stream of conciousness', (dit zijn op het eerste gezicht onsamenhangende gedachten, gevoelens, stemmingen of verlangens) en de innerlijke monoloog (de in de ikvorm weergeven en in elkaar overvloeiende gedachten, gevoelens, stemmingen of verlangens). De personages werden, in tegenstelling tot het realisme en het naturalisme, niet in duidelijk determinerende ruimtes of milieus geplaatst.

Realistische en naturalistische romans hadden in de regel een duidelijk begin, middendeel en slot met een duidelijke ontknoping. Deze driedeling verdween bij de moderne teksten. Modernistische teksten zijn duidelijk fragmentarisch (= toepassing van montage techniek), er zijn open einden en de chronologie is niet altijd duidelijk. De modernisten gaven een subjectieve weergave van de werkelijkheid. Het draait bij in modernistische teksten dan ook vaak om een bewustwordingproces van de personages.

Modernistische proza werd geschreven voor een intellectueel, ontwikkeld publiek. De teksten zijn lastig te lezen en moeilijk te begrijpen. Soms worden modernistische teksten geschreven op basis van andere teksten, die je dan ook weer moet kennen om het te kunnen snappen.

3