Summary Filosofie

Aantekeningen

Inleiding

Op economisch, politiek en maatschappelijk niveau overheerst heden ten dage het liberalisme en zal deze invloed niet meer verliezen, aldus Fukuyama. Op economisch niveau kan worden gesteld dat de vrije markt wereldwijd verbreid is, hetgeen met de term 'globalisering' wordt aangeduid.

De vrije markt is hét ordeningsprincipe van de samenleving bij uitstek, dat zelfs wordt toegepast op wat wij de collectieve sector noemen. De verzorgingsstaat lijkt daarmee op zijn retour. Op politiek niveau blijkt de overwinning van het liberalisme uit de institutionalisering van de democratie met de daarbij horende politieke en burgerlijke rechten en vrijheden voor de burgers. Op maatschappelijk niveau kan gesproken worden over een toenemende secularisering, individualisering en emancipatie.

Ook de praktijk van de verzorgingsstaat in Nederland heeft de laatste jaren een meer marktgerichte samenleving tot gevolg gehad. Deze praktijk kan met de woorden 'privatisering' en 'deregulering' worden aangeduid. Dit heeft ertoe geleid dat er in toenemende mate sprake is van een vrije markteconomie, waarbinnen tevens het individualisme hoogtij viert. De vrije markt wordt beschouwd als het meest efficiënte ordeningsprincipe van de samenleving. De vraag is echter of dit ook het meest wenselijke principe is vanuit ethisch perspectief. Ondanks de liberalisering van de markt blijft de invloed van de overheid op de economie en de maatschappij groot. Elke onderneming heeft te maken met uitgebreide wetgeving en regelgeving, en ook de burger en de consument ondervinden de invloed van de overheid. Economie is daarom altijd politieke economie, die ook binnen het liberalisme om een ethische benadering vraagt. De sociale wijsbegeerte houdt zich precies met deze verhouding tussen politiek, economie en ethiek bezig.

De invloed van het liberalisme blijkt ook uit de nadruk op de individuele vrijheid en verantwoordelijkheid, mede in relatie tot de vrije markteconomie. Deze vrijheid gaat echter ten koste van de gelijkheid, zeker waar deze vrijheid niet wordt ingeperkt. Een vrije markt die functioneert zonder al te veel staatsinterventies leidt op deze wijze tot grotere sociaal-economische verschillen tussen burgers onderling. Zo is de welvaart de laatste decennia enorm gestegen, maar heeft slechts een relatief klein deel van de bevolking hiervan kunnen profiteren. Het is daarom belangrijk om de vraag te stellen naar een rechtvaardige balans tussen vrijheid en gelijkheid. Ook deze verhouding tussen vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid vormt een van de hoofdthema’s van de sociale wijsbegeerte.

Een veel gehoorde kritiek op het liberalisme en het daarmee samenhangend individualisme is dat mensen tegenwoordig geen burgerschapszin of gemeenschapszin meer zouden kennen. Deze kritiek lijkt een verlangen te verwoorden naar de meer traditionele samenleving, waarbinnen gemeenschappen prioriteit hebben, om het gevaar van het individualisme te keren. Het niet hebben van een burgerschapszin of een gemeenschapszin zou namelijk op den duur tot een neergang van de democratie kunnen leiden. De vraag echter die in dit verband kan worden gesteld, is hoe de samenleving moet worden gedacht: is het een losse verzameling van individuen, of bestaat zij uit gemeenschappen, of is het de staat die de samenleving bijeenhoudt? De verhouding tussen individu, gemeenschap en staat is een volgend thema binnen de sociale wijsbegeerte.

Sociale Filosofie

College 1

*Beschrijf de verhouding tussen economie en politiek, vooral in relatie tot de verzorgingsstaat; de verhouding tussen politiek, economie en ethiek;

*Beschrijf de verhouding tussen vrijheid, gelijkheid en rechtvaardigheid; de verhouding tussen individu, gemeenschap en staat;

*Wat is de ethische functie van de economie volgens Adam Smith;

*Wat zijn de drie taken van de staat in relatie tot de economie volgens Adam Smith;

*Beschrijf de utilistische rechtvaardiging van de vrije markteconomie, en de kritiek van het katholicisme en het deontologisch liberalisme hierop.

*Op welke niveau's is er sprake van een overwinning van het liberalisme als eindpunt van de geschiedenis?

*Wat zijn de belangrijke aspecten van de verzorgingsstaat?

*Waarom is de verzorgingsstaat strijdig met de vrije markteconomie?

*Wat is het verband tussen enerzijds individu, staat en gemeenschap en anderzijds het liberalisme, de sociaal-democratie en het katholicisme?

*Wat zijn de belangrijkste kenmerken van het liberalisme? - Wat is de relatie tussen het liberalisme en anonimiteit?

*Wat is de ethische functie van de vrije markteconomie volgens Adam Smith? *Wat is de 'invisible hand'?
→Een mechanisme dat in een vrije markt zorgt voor harmonie en evenwicht op de markt. Het zorgt ervoor dat markten werken zonder staatsinterventie.

*Wat zijn de drie taken van de staat volgens Adam Smith?

*Wat is de visie van Adam Smith op egoïsme?

De politiek en de economie door de ogen van filosofen

Sociale filosofie: geeft een reflectie op mens en maatschappij
Wetenschapsfilosofie: geeft een reflectie op de economie als wetenschap.

Elke wetenschap is afgeleid van een filosofie. Adam Smith: “omdat de vrije markteconomie leidt tot de ophef van de armoede, is het rechtvaardig omdat het aansluit op de natuur van de mens.”
Adam Smith (Kirkcaldy, rond 5 juni 1723 - Edinburgh, 17 juli 1790) was een Schotse moraalfilosoof en een pionier op het gebied van de politieke economie. Adam Smith was een van de belangrijkste figuren van de Schotse verlichting. Hij is de auteur van The Theory of Moral Sentiments en An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Dit laatste werk, meestal afgekort als The Wealth of Nations, wordt beschouwd als zijn magnum opus en het eerste moderne werk in de economie.